AİHM’in Öcalan kararı sonrası Türkiye’de “Umut Hakkı” tartışması

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Abdullah Öcalan davasında Türkiye’de ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarında “umut hakkı”nın güvence altına alınmadığını belirledi. Karar, ceza hukukunda yeni düzenlemeler yapılması gerektiği tartışmalarını beraberinde getirdi.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Abdullah Öcalan’ın başvurusu üzerine verdiği kararda, Türkiye’de ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarının “umut hakkı” ile uyumlu olmadığını tespit etti. Mahkeme, iç hukukta hükümlülere yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde özgürlüğe kavuşma ihtimali tanıyacak bir gözden geçirme mekanizmasının bulunmamasını Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 3. maddesine aykırı buldu.

Umut hakkı nedir?

Umut hakkı, müebbet veya ağırlaştırılmış müebbet cezası alan hükümlülerin belirli bir süre cezaevinde kaldıktan sonra cezalarının yeniden değerlendirilmesini sağlayan hukukî bir imkân olarak tanımlanıyor. AİHM içtihatlarına göre hiçbir hükümlünün “ömür boyu özgürlüğünden yoksun kalma” ihtimali kesin olmamalı; kişiye toplumla yeniden bütünleşme şansı verilmelidir.

AİHM’in Öcalan v. Türkiye (No. 2) kararı

AİHM, 2014 yılında verdiği “Öcalan v. Türkiye (No. 2)” kararında, PKK elebaşı Abdullah Öcalan’ın ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasında, şartlı salıverme veya cezanın gözden geçirilmesi gibi bir mekanizmanın bulunmadığını kaydetti. Mahkeme, bu durumun “umut hakkını” ortadan kaldırdığını, dolayısıyla insan onurunu zedelediğini vurguladı.

Türkiye’de durum

Türkiye’de özellikle terör suçları başta olmak üzere bazı ağırlaştırılmış müebbet cezalarında koşullu salıverme yasağı bulunuyor. Bu da söz konusu hükümlülerin hiçbir şekilde tahliye ihtimalinin olmaması anlamına geliyor.

Hukukçulara göre, AİHM’in kararı sonrası Türkiye’nin infaz sisteminde düzenleme yapması ve ağırlaştırılmış müebbet cezalarında en azından belli bir süre sonra gözden geçirme mekanizması getirmesi gerekiyor.

Kimlere uygulanabilir?

Umut hakkı, yalnızca müebbet ya da ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarında gündeme geliyor.

Hükümlünün cezaevinde belirli bir süreyi doldurmuş olması, iyi hal göstermesi ve rehabilitasyona açık bulunması gerekiyor.

Suçun niteliği ve kanuni sınırlamalar, umut hakkının uygulanabilirliğinde belirleyici rol oynuyor.

AİHM’in Öcalan davasındaki kararı, Türkiye’de ağırlaştırılmış müebbet cezalarının insan hakları standartlarıyla ne kadar uyumlu olduğu tartışmasını yeniden alevlendirdi. Önümüzdeki dönemde “umut hakkı”na ilişkin yapılacak olası yasal düzenlemeler, hem Türkiye’nin AİHM kararlarına uyumunu hem de infaz sistemindeki dengeyi belirleyecek.

Kaynak: HABER MERKEZİ