Türk demokrasi tarihinde bir dönüm noktası olan 27 Mayıs 1960 Askerî Darbesi’nin üzerinden 65 yıl geçti. Türk Silahlı Kuvvetleri içinde örgütlenen bir grup subay tarafından gerçekleştirilen darbe, Türkiye Cumhuriyeti’nin anayasal düzenine yapılan ilk müdahale olarak tarihe geçti.
27 Mayıs 1960 sabahı erken saatlerde başlayan harekâtla birlikte dönemin Başbakanı Adnan Menderes, Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve birçok Demokrat Parti (DP) yöneticisi gözaltına alındı. Darbenin ardından yönetime el koyan Millî Birlik Komitesi, anayasa ve TBMM’yi feshetti, siyasi faaliyetleri durdurdu.
Yassıada Yargılamaları ve İdamlar
Darbe sonrası kurulan olağanüstü mahkemeler, “Yassıada Mahkemeleri” olarak bilinen süreçte birçok DP mensubunu yargıladı. 592 sanık hakkında açılan davalarda, dönemin Başbakanı Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan, idam cezasına çarptırıldı. Üç isim, 1961 yılının Eylül ayında İmralı Adası’nda idam edildi.
Yeni Anayasa ve Siyasi Yeniden Yapılanma
Darbenin ardından 1961 yılında halkoyuna sunulan ve kabul edilen yeni anayasa ile parlamenter sistem güçlendirilmiş, Anayasa Mahkemesi kurulmuş, üniversitelere özerklik tanınmış ve sendikal haklar genişletilmiştir. Ancak darbenin meşruiyeti ve müdahale biçimi, demokrasinin kesintiye uğraması yönünden uzun yıllar tartışılmıştır.
Resmî Özür ve Hukuki İade-i İtibar
2000’li yıllarda, dönemin hükümeti ve kamuoyunun baskısıyla birlikte Yassıada yargılamaları yeniden değerlendirilmiş, 2010 yılında çıkarılan bir yasayla Menderes ve arkadaşlarına resmî iade-i itibar sağlanmıştır. Ayrıca, Yassıada’nın adı “Demokrasi ve Özgürlükler Adası” olarak değiştirilerek 2020 yılında yeniden ziyarete açılmıştır.
Cumhurbaşkanı Erdoğan: “Demokrasiye vurulmuş kara bir lekedir”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 27 Mayıs’ın yıldönümünde yaptığı açıklamada, “Bu millet, 27 Mayıs’ta demokrasisine vurulan darbeyi asla unutmadı, unutturmadı. Menderes ve yol arkadaşları, milletin gönlünde ebediyen yaşayacaktır” ifadelerini kullandı.
Demokrasinin Hafızasında Derin İzler
27 Mayıs 1960 Darbesi, Türkiye’de siyasetin ve demokratik kurumların askeri müdahalelerle kesintiye uğrayabileceğini gösteren ilk örnek olarak, sonraki yıllarda yaşanacak 1971, 1980 ve 1997 müdahalelerine de zemin hazırladı. Darbe, hâlâ akademik ve siyasi çevrelerde tartışılan bir dönüm noktası olarak Türk siyasi tarihindeki yerini koruyor.
Kaynak: HABER MERKEZİ
